Đề bài: Phân tích, đánh giá Thơ duyên
Phân tích, đánh giá Thơ duyên
I. Dàn ý Phân tích, đánh giá Thơ duyên.
1. Mở bài:
- Giới thiệu về tác giả Xuân Diệu.
- Giới thiệu về tác phẩm “Thơ duyên”.
2. Thân bài:
a) Ý nghĩa nhan đề:
- Thơ duyên: thơ về cái đẹp, cái đẹp của mùa thu
- Thơ duyên: là thơ về sự gắn bó giao hòa giữa thiên nhiên với thiên nhiên, giữa thiên nhiên với con người, giữa con người với con người,...
- Thơ duyên là sự lí giải cho những nguyên do mà đôi lửa nảy sinh tình cảm trên cõi đời này.
b) Nội dung:
* Khổ 1:
- Thiên nhiên: Chiều thu trong trẻo và vui tươi.
+ Cảnh vật: cây me, lá xanh, cặp chim chuyền
+ Âm thanh: vang rộn của tiếng đàn, ríu rít của cặp chim chuyền.
+ Màu sắc: xanh ngọc của muôn lá.
- Ba động từ “đổ trời” - “hòa thơ” - “chuyển” đã kết dính các hình ảnh thơ với nhau.
-> Tác giả miêu tả cảnh chiều tươi vui, thơ mộng với âm thanh vui vẻ, màu sắc tươi tắn, cảnh vật sống động, tất cả được kết hợp hài hòa, đầy sức gợi cảm.
-> Không gian hữu tình, huyền diệu khơi gợi cảm xúc đôi lứa.
* Khổ 2:
- Chiều thu huyền ảo và thơ mộng:
+ Từ láy gợi hình: “nhỏ nhỏ”, “lả lả”, “xiêu xiêu” đã mô tả được dáng điệu, đường nét của cảnh vật.
+ Hình ảnh thơ: con đường, cành hoang, gió.
-> Cảnh sắc thiên nhiên huyền ảo, thơ mộng -> Sự giao hòa giữa thiên nhiên - thiên nhiên.
- Thiên nhiên như mời gọi bước chân đôi lứa, là sợi dây kết nối hai tâm hồn yêu thương, khiến “lòng ta nghe ý bạn”.
-> Thiên nhiên hài hòa thơ mộng làm bối cảnh cho mối quan hệ tương giao của những tâm hồn “lần đầu rung động nỗi thương yêu”.
* Khổ 3:
- Đại từ xưng hô “ta - bạn” chuyển thành “anh - em” -> Sự thay đổi trong tình cảm đôi lứa.
- Hình ảnh của anh và em:
+ Từ láy: “điềm nhiên”, “lững đững” thể hiện sự chần chờ, rụt rè -> Giữa hai người có khoảng cách chưa thể xóa đi.
+ “Anh với em như một cặp vần”: lời khẳng định về tình cảm, sự gắn bó giữa anh và em -> Sự giao hòa giữa con người - con người.
* Khổ 4:
- Thiên nhiên: chiều thu buồn, lạc lõng.
+ Hình ảnh: “mây”, “con cò”, “chim”, “hoa lạnh”, “chiều sương”.
+ Hành động của các sự vật đều như đang muốn quay trở về nhà của mình.
-> Cảnh vật chia lìa, tách biệt chứ không còn giao hòa, gắn bó với nhau như trước.
=> Sự ám ảnh thường trực trong thơ Xuân Diệu: sợ cô đơn chia lìa, sợ thời gian qua đi quá nhanh.
* Khổ 5:
- Thiên nhiên cảnh vật
+ Mùa thu đến rất nhẹ “thu lặng”, “thu êm”.
+ Không gian chan hòa sắc thu và tình thu.
+ Thu chiều hôm lặng êm và ngơ ngẩn.
- Tình thu:
+ Sự xui khiến đầy ma lực “kết duyên”
+ Trông cảnh chiều thu mà lòng “ngơ ngẩn”, khiến “Lòng anh thôi đã cưới lòng em”
=> Anh và em đều là những tâm hồn giàu cảm xúc, xao xuyến, rung động trước vẻ đẹp của thiên nhiên chiều thu.
=> Chiều thu hữu tình, mọi vật đều có lứa đôi khiến con người cũng mong muốn có đôi có lứa -> Cảm xúc của anh/em trước thiên nhiên chiều thu đều có vai trò dẫn dắt, kết nối duyên tình gắn bó giữa anh và em.
c) Nghệ thuật
- Sử dụng nhiều từ láy.
- Phép nhân hóa linh hoạt.
- Các từ ngữ đặc sắc, cách ngắt câu độc đáo.
3. Kết bài:
- Khái quát lại giá trị của tác phẩm và tài năng của tác giả.
II. Bài văn mẫu Phân tích, đánh giá Thơ duyên
1. Phân tích, đánh giá Thơ duyên - mẫu số 1:
Xuân Diệu vẫn luôn được mệnh danh là “ông hoàng thơ tình” của thi đàn Việt. Ngoài tình cảm lứa đôi, Xuân Diệu vẫn thường viết về tình yêu thiên nhiên, mong muốn được giao hòa, tận hưởng trọn vẹn thiên nhiên. Sự giao thoa ấy xuất hiện trong “Thơ duyên”.
Một chữ “duyên” ngắn gọn nhưng thường là lí do để vạn vật gặp gỡ, xích lại gần và giao hòa cùng nhau. Vậy nên có thể nói tác phẩm thể hiện sự hòa hợp giữa con người với con người, giữa thiên nhiên với thiên nhiên và giữa thiên nhiên với con người. Dùng thời điểm chuyển giao giữa hạ sang thu để làm nền cho một chữ “duyên”, Xuân Diệu viết:
“Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên,
Cây me ríu rít cặp chim chuyền.
Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá,
Thu đến - nơi nơi động tiếng huyền.”
Tiết trời vào thời gian này thật dễ chịu, thiên nhiên cũng tươi đẹp, trong trẻo. Không còn cái nắng gay gắt đến chói mắt của mùa hạ, tiết trời dịu dàng, mát mẻ dần. Dường như mọi cảnh vật đều có sự liên kết, xoắn bện vào nhau: Buổi chiều đẹp hóa hồn thơ, nhành cây quấn quýt đan xen nhau như những “nhánh duyên” trên thế gian, cặp chim chuyền ríu rít tìm nhau, hàng cây muôn lá xanh. Cả âm thanh, ánh sáng, màu sắc trong bức tranh thiên nhiên này đều hiện lên vẻ gần gũi, thân thiết, tình tự. Đặc biệt, ba động từ “đổ trời”, “hòa thơ” và “chuyển” đã kết dính các hình ảnh lại với nhau tạo nên cảnh chiều tươi vui, thơ mộng.
“Con đường nhỏ nhỏ gió xiêu xiêu
Lả lả cành hoang nắng trở chiều;
Buổi ấy lòng ta nghe ý bạn
Lần đầu rung động nỗi thương yêu.
Những từ láy như “nhỏ nhỏ”, “xiêu xiêu”, “lả lả” có sức gợi hình vô cùng lớn, mô tả được dáng điệu, đường nét của cảnh vật buổi chiều thu đầy huyền ảo và thơ mộng. Chính cảnh vật là sợi dây kết nối hai tâm hồn yêu thương lại với nhau. Mọi thứ dường như mềm lại, gợi cho con người nỗi xuyến xao khi đi trên con đường ngập nắng. Thiên nhiên như mời gọi bước chân đôi lứa, tạo nên sự rung động, khiến cho “lòng ta nghe ý bạn”. Trái tim hai kẻ ngây ngô nhờ mùa thu làm bối cảnh đã “lần đầu rung động nỗi thương yêu”.
“Em bước điềm nhiên không vướng chân,
Anh đi lững đững chẳng theo gần
Vô tâm - nhưng giữa bài thơ dịu
Anh với em như một cặp vần”
Trong khổ thơ trước, hai người xưng hô là “ta - bạn” thì ở khổ thơ này đã được chuyển thành “anh - em”. Sự thay đổi này chính là một bước tiến trong tình cảm đôi lứa, hai người không chỉ rung động mà đã xác định được tình cảm trong lòng mình. Thế nhưng “tình trong như đã mặt ngoài còn e”, hai người vẫn cứ “điềm nhiên”, “lững đững”, rụt rè mãi chẳng chịu ngỏ lời. Điều này đã tạo nên khoảng cách trong tình yêu mà hai người vẫn chưa tìm cách xóa đi được. Thế nhưng sự vô tâm đó cũng chỉ là chút gia vị cho tình cảm thêm nồng cháy, mãnh liệt vì tình cảm hai người xây dựng đã bền chắc “Anh với em như một cặp vần”. Biện pháp so sánh trong hai câu thơ cuối tạo liên tưởng về sự gắn bó giữa con người với con người, tưởng là mỏng manh nhưng thực ra rất bền chắc, khó thay đổi.
“Mây biếc về đâu bay gấp gấp
Con cò trên ruộng cánh phân vân
Chim nghe trời rộng giang thêm cánh
Hoa lạnh chiều thưa sương xuống dần.”
Cảnh vật trong khổ thơ này không còn vui tươi, trong trẻo như trước nữa. Những hình ảnh thơ “mây biếc”, “con cò”, “chim”, “hoa” đều là những thứ vô cùng bé nhỏ so với bầu trời hay đồng ruộng. Chúng nhỏ nhoi, cô đơn, lẻ loi trước một không gian bao la rộng lớn và tối dần. Bóng tối cũng làm chúng thêm sợ hãi và buồn hơn. Bức tranh thiên nhiên không còn sự giao hòa, gắn kết nữa mà trở nên to lớn, đáng sợ, ẩn chứa sự chia lìa, tan tác. Đó cũng là một trong những ẩn ức mà Xuân Diệu luôn giấu trong thơ. Cho dù tình yêu, thiên nhiên có tươi đẹp, rực rỡ ra sao cũng sẽ có ngày tàn lụi. Nhưng không vì thế mà ông đau buồn, chán nản. Khi biết trước rằng tình yêu, vẻ đẹp có thể mất đi, Xuân Diệu càng gấp gáp, càng khao khát được yêu, được thương, được giao hòa gắn kết với cuộc đời.
“Ai hay tuy lặng bước thu êm
Tuy chẳng băng nhân gạ tỏ niềm
Trông thấy chiều hôm ngơ ngẩn vậy
Lòng anh thôi đã cưới lòng em”
Khổ thơ này không còn những rạo rực bâng khuâng, không còn yêu đương mãnh liệt. Tình cảm giờ đã êm đềm như dòng nước chảy, tuy dịu dàng nhưng tồn tại mãi mãi. Cảnh thu và tình thu giờ đã chuyển sang trạng thái tĩnh lặng nhưng vẫn rất đẹp, vẫn đủ sức để thu hút và lay động lòng người. Tuy “anh” và “em” không có người mai mối nhưng chắc chắn vẫn sẽ yêu đương bền lâu. Hai câu thơ cuối như đang kể câu chuyện về một chiều thu đẹp khiến cho con người ngẩn ngơ, hai người quyết định “lòng anh thôi đã cưới lòng em” như một lời thề nguyền, hẹn ước trăm năm.
Bài thơ năm khổ không quá dài nhưng người đọc thấy được tài năng văn chương tuyệt vời của Xuân Diệu. Ông sử dụng và kết hợp từ ngữ rất đặc sắc, từ láy được đặt đúng chỗ tạo nên hiệu quả tuyệt vời. Cách ngắt câu cũng độc đáo, gợi cho người đọc nhiều ý nghĩa, giá trị khác nhau. Các phép nhân hóa cũng được đưa vào đúng chỗ để diễn tả tình yêu một cách nhẹ nhàng, không sến súa nhưng cũng rất rõ ràng, dễ hiểu.
Bằng ngòi bút tinh tế và tâm hồn nhạy cảm, Xuân Diệu đã tạo nên những bức tranh thu đầy gợi cảm, mang vẻ đẹp riêng. Nổi bật lên trong đó là sự tương giao, hòa quyện của vạn vật, của thiên nhiên và con người. Đó chính là biểu hiện của niềm khát khao giao cảm với đời của thi sĩ Xuân Diệu
Phân tích, đánh giá Thơ duyên
2. Phân tích, đánh giá Thơ duyên - mẫu số 2:
Trong số rất nhiều thi phẩm mà Xuân Diệu đã sáng tác, có không biết bao nhiêu bài nói về tình yêu, nói về những suy tư giấu kín trong lòng ông về thứ tình cảm khiến con người phải say sưa, phải điên cuồng. “Thơ duyên” là một bài thơ trong số đó. Dưới cái nền của mùa thu dịu dàng, trong trẻo, thơ mộng, Xuân Diệu đã vẽ ra một cuộc tình có nhiều giai đoạn: từ ngây thơ rụt rè đến khi tin yêu, cùng nhau hẹn ước suốt đời.
“Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên,
Cây me ríu rít cặp chim chuyền.
Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá,
Thu đến - nơi nơi động tiếng huyền.”
Vạn vật trong thơ Xuân Diệu đều được tô điểm trở nên có hồn, có tình hơn bình thường rất nhiều. Chiều trở thành “chiều mộng”, nhánh trở thành “nhánh duyên”. Những nét điểm xuyết rất nhỏ nhưng cũng khiến cho cảnh vật thêm phần trẻ trung, tươi đẹp. Trên nền không gian ấy còn có “cặp chim chuyền” ríu rít tình tứ. Không phải mùa xuân nhưng bức tranh thiên nhiên trong khổ thơ đầu thật sống động, tràn ngập yêu thương, vừa rộn ràng trong trẻo, vừa xao xuyến bâng khuâng. Nghệ thuật đảo ngữ “đổ trời xanh ngọc” đã tạo nên sức sống thật mới mẻ cho câu thơ. Màu xanh của bầu trời cũng là màu của tuổi trẻ, của tâm hồn đang ở độ thanh xuân, rạo rực nhất. Thu đến mang theo thanh âm trong trẻo của tiếng đàn. Không biết đó có phải là hợp âm của thiên nhiên đất trời hay của chính lòng người đang mong mỏi mùa thu?
“Con đường nhỏ nhỏ gió xiêu xiêu
Lả lả cành hoang nắng trở chiều;
Buổi ấy lòng ta nghe ý bạn
Lần đầu rung động nỗi thương yêu.
Những từ láy “nhỏ nhỏ”, “xiêu xiêu”, “lả lả” vừa khắc họa đường nét mềm mại, duyên dáng của cảnh vật, vừa tạo nên nhịp điệu êm đềm cho câu thơ. Con đường, ngọn gió và cành lá đều mang vẻ đẹp nhẹ nhàng, thơ mộng, khơi gợi lên ý niệm về tình yêu trong lòng con người. Chính nhờ khung cảnh tình tứ đó thúc đẩy mà cặp đôi đã dần hiểu nhau hơn, con tim và tâm hồn họ rung động vì nhau. Cảnh vật tô điểm cho thiên nhiên, thiên nhiên tạo điều kiện cho con người gần nhau, người với người lần đầu có sự thân thiết, gắn kết. Vạn vật đang giao cảm, giúp đỡ nhau tạo nên cái đẹp trong một buổi chiều thu.
“Em bước điềm nhiên không vướng chân,
Anh đi lững đững chẳng theo gần
Vô tâm - nhưng giữa bài thơ dịu
Anh với em như một cặp vần”
Buổi hẹn hò của “anh” và “em” được tái hiện rất chân thực, sống động. Em thì bước đi “điềm nhiên” rất vô tư, hồn nhiên. “Anh” cũng đang “lững đững” ngắm trời mây, không chút vội vàng. Hai người sánh bước bên nhau trông thật xứng đôi vừa lứa, lại có chút ngại ngùng, rụt rè, ngây ngô của buổi mới yêu. Cuộc gặp gỡ thật nhẹ nhàng mà cũng thật ngọt ngào. Để rồi cuối cùng, hai người đã gắn bó với nhau “như một cặp vần” trong “một bài thơ dịu”.
“Mây biếc về đâu bay gấp gấp
Con cò trên ruộng cánh phân vân
Chim nghe trời rộng giang thêm cánh
Hoa lạnh chiều thưa sương xuống dần.”
Dáng bay gấp gáp của “mây biếc” và “chim” đầy uyển chuyển nhưng lại ẩn chứa sự cô đơn lẻ loi. Đó chính là một thoáng ngại ngần của cái tôi tác giả - một cái tôi luôn bị ám ảnh về thời gian trôi chảy và sự hữu hạn của cuộc đời. Gọi “Xuân Diệu là nhà thơ mới nhất trong tất cả các nhà Thơ mới” vì ông là người đi tiên phong trong việc sáng tạo, thể hiện những điều mới mẻ trong thơ. Thơ cổ điển chỉ nói đến ánh mây trôi lững lờ, cánh cò bay thẳng nhẹ nhàng ngoài đồng ruộng chứ chưa từng có đám mây “bay gấp gấp”, hay cánh cò “phân vân”. chim khộng bay trên nền trời mà “chim nghe trời rộng”, “hoa lạnh chiều thưa” chứ không phải chiều lạnh hoa thưa. Những biện pháp nhân hóa, ẩn dụ, đảo khiến càng làm tăng thêm nỗi cô đơn, khắc khoải của vạn vật trong chiều thu.
“Ai hay tuy lặng bước thu êm
Tuy chẳng băng nhân gạ tỏ niềm
Trông thấy chiều hôm ngơ ngẩn vậy
Lòng anh thôi đã cưới lòng em”
Thời gian cứ thế chảy trôi, con người vẫn nhẹ nhàng “lặng bước thu êm”. Hành động này biểu thị cho một cuộc sống êm ả, yên bình. Đó vẫn là ước mơ của con người muôn đời. Tiền đề cho nó là một người để bầu bạn trăm năm. “Anh” và “em sẽ đến với nhau, ở bên nhau mà chẳng cần “băng nhân”. Lời hứa hẹn này được đưa ra trong một “chiều hôm ngơ ngẩn”. Cái đẹp, cái dịu dàng của mùa thu làm cho lòng người dường như mềm lại, lời thề thốt mà Xuân Diệu viết ra cũng khiến cho người đọc tan chảy bởi sự ngọt ngào, lãng mạn: “lòng anh thôi đã cưới lòng em”. Không phải là “anh cưới em” mà là lòng anh cưới lòng em. “Lòng” chính là tấm lòng, là thứ điều khiển con người ta hành động. Ý tác giả muốn truyền đạt rằng đây là tình yêu đã đến độ chín, hai tâm hồn đã đạt đến sự đồng điệu trọn vẹn. Chữ “thôi” cũng rất lạ lùng và độc đáo. Nó là một sự chấp nhận, thỏa hiệp không thể nào chối cãi. Việc đôi mình có nhau là một điều tự nhiên, hợp ý đất trời, không thể chối bỏ được nữa.
Tình yêu trong thơ Xuân Diệu bao giờ cũng như con sóng dạt dào, mãnh liệt nhưng không hề sến súa, ủy mị. Có được điều đó chính là nhờ vào tài năng hơn người của tác giả khi ông đã chơi với những con chữ, kết hợp chúng với nhau tạo thành những câu thơ vô cùng giàu sức biểu cảm và gợi hình. Thi sĩ Xuân Diệu vẫn luôn xứng đáng với những danh xưng mà độc giả đặt cho ông. Dù là trước kia, hiện tại hay mai sau thì ông vẫn sẽ luôn là cây đại thụ trong thi ca Việt Nam.
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - HẾT - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Mô tả cuối bài: Hồn thơ Xuân Diệu không bao giờ khép kín mà luôn luôn rộng mở để được thỏa cái khao khát giao cảm với thiên nhiên, con người và cuộc đời. Ngoài Xuân Diệu, các em cũng có thể tìm hiểu thêm về đặc điểm sáng tác hay phong cách của các nhà thơ khác qua các tác phẩm của họ. Phân tích, đánh giá Hương Sơn phong cảnh của Chu Mạnh Trinh hay Phân tích, đánh giá Nắng đã hanh rồi của Vũ Quần Phương đều là những bài có trong chương trình mà Taimienphi.vn đã biên soạn, em hãy tham khảo ngay để mở rộng thêm vốn hiểu biết của mình về các nhà thơ, nhà văn lớn khác nhé.